|
KURUMSAL
»
Hakkımızda
»
Hizmetler
MAKİNE PARKI
»
Makinelerimizin Teknik Bilgileri
»
Makine
Resimleri
KALİTE POLİTİKAMIZ
»
Kalite
Politikamız
»
Kalite
Belgelerimiz
»
Örnek Çalışmalar
BİZE ULAŞIN
»
İletişim Bilgilerimiz
»
İletişim
Formu
|
|
CNC TEZGAHLARI NEDİR?
CNC TEZGAHLARI
Günümüzde tarım ve diğer insan iş gücü gereksinimini
azaltmak ve seri imalata yani fabrikasyona geçebilmek
için makinalar ve bu makinalar için takım tezgahları
tasarlanmıştır. Diğer makina sanayi ve otomotiv
sanayinden sonra tarım makinaları imalatında da
kullanılmaya gereksinim duyulmuştur. Bu tasarımcıların
amacı başta da değindiğimiz gibi insan gücünü daha
hızlı, güvenilir ve verimli aletlerle değiştirmek
olmuştur. Uzun yıllar bu tezgahlarda köklü bir
değişiklikler olmamıştır. Ama sürekli bir gelişme
kaydedilmiştir. Çağımız bilgisayar teknolojisine
bürünmesi, metal kesme işlerinde bir çağ açmış
olmaktadır. Bu olay genellikle "Bilgisayar Destekli
Nümerik Kontrol" olarak isimlendirilir. Kısa
adlandırılması ise CNC' dır. Bu tür takım tezgahları
diğer sanayi kollarından sonrada tarım makinaları
sanayine sıçramış ve üreticileri bu tezgahlara yatırıma
sevk etmiştir. Bu sayede tarım makinaları sanayi Avrupa
standartlarına yaklaşma eğilimi göstermiş ve imalatta
seri, hatasız üretime başlanmıştır. Bu çalışmamızda CNC
'nin tanıtılması, tezgah çeşitleri ve programlama
tekniklerine değinilecektir.
CNC TEZGAHLARININ TARİHÇESİ:
Nümerik kontrol fikri II. Dünya savaşının sonlarında A.
B. D. hava kuvvetlerinin ihtiyacı olan kompleks uçak
parçalarının üretimi için ortaya atılmıştır. Çünkü bu
tür parçaların o günkü mevcut imalat tezgahları ile
üretilmesi mümkün değildi. Bunun gerçekleştirilmesi için
PARSONS CORPORATION ve MIT (Massachusetts Instute of
Tecnnology) ortak çalışmalara başladı. 1952 yılında ilk
olarak bir CINCINNATTI-HYDROTEL freze tezgahını Nümerik
Kontrol ile teçhiz ederek bu alandaki ilk başarılı
çalışmayı gerçekleştirdiler. Bu tarihten itibaren pek
çok takım tezgahı imalatçısı Nümerik Kontrollü tezgah
imalatına başladı. İlk önceleri NC takım tezgahlarında
vakumlu tüpler, elektrik röleleri, komplike kontrol ara
yüzleri kullanılıyordu. Ancak bunların sık sık tamirleri
hatta yenilenmeleri gerekiyordu. Daha sonraları NC takım
tezgahlarında daha kullanışlı olan minyatür elektronik
tüp ve yekpare devreler kullanılmaya başlandı.
Bilgisayar teknolojisinde ki hızlı gelişmeler Nümerik
Kontrollü sistemleride etkilemiştir. Artık günümüzde NC
tezgahlarda daha ileri düzeyde geliştirilmiş olan
entegre devre elemanları, ucuz ve güvenilir olan
donanımlar kullanılmıştır. ROM (Read Only Memory)
teknolojisinin kullanılmaya başlanılmasıyla da
programların hafızada saklanmaları mümkün oldu. Sonuç
olarak bu sistemli gelişmeler CNC' nin (Computer
Numerical Control) doğmasına öncülük etmiştir. CNC daha
sonra torna, matkap vb. takım tezgahlarında yaygın
olarak kullanılmaya başlandı.
CNC NEDİR?
Bilgisayarlı Nümerik Kontrol de (Computer Numerical
Control ) temel düşünce takım tezgahlarının sayı, harf
vb. sembollerden meydana gelen ve belirli bir mantığa
göre kodlanmış komutlar yardımıyla işletilmesi ve tezgah
kontrol ünitesinin (MCU) parça programını edebilen
sistemdir.
Bilgisayarlı Nümeik Kontrol de tezgah kontrol ünitesinin
kompütürize edilmesi sonucu proğramların muhafaza
edilebilmelerinin yanında parça üretiminin her
aşamasında programı durdurma, proğramda gerekli
olabilecek değişiklikleri yapabilme, proğrama kalınan
yerden tekrar devam edebilmeve proğramı son şekliyle
hafızada saklamak mümkündür. Bu nedenle proğramın
kontrol ünitesine birkez yüklenmesi yeterlidir.
Proğramların tezgaha transferleri delikli kağıt şeritler
(Punched Tapes) , Manyetik Bantlar (Magnetic Tapes) vb.
veri taşıyıcılar aracılığıyla gerçekleştirilir.
CNC TAKIM TEZGAHLARI:
CNC takım tezgahların dan önce NC takım tezgahlarına
özetleyip CNC tezgahlarını anlatmaya geçeceği Nümerik
Kontrol (NC) metal ve diğer tür malzemelerin talaş
kaldırmak suretiyle işlenmesinde kullanılan her türlü
takım tezgahında yaygın olarak uygulanmaktadır. Bu
tezgahlardan bazıları şunlardır:
Torna tezgahı (lathe Machine)
Freze tezgahı(Miling Machine)
Matkap tezgahı (Drilling Machine)
Delik Büyütme Tezgahı (Borıng Machıne)
Taşlama Tezgahı (Grinding Machine)
Bütün NC takım tezgahlarının kendilerine özgü kapasite,
operasyon yetenekleri ve bir takım karakteristik
özellikleri vardır. Bu nedenle tezgahın sahip olmadığı
hiçbir işleme özelliği o tezgaha yaptırılamaz.
NC takım tezgahlarında hafıza bulunmadığından bu tür
tezgahlarda blok verileri sıra ile okunur ve işleme
konulur. Bir iş parçasının imalatı esnasında tezgahın
kontrol ünitesi (Machine Control Unit) bir bloktaki
bütün verileri okur ve tezgahta gereken işlem
operasyonlarını yerine getirir. Operasyonlar
tamamlandıktan sonra bir sonraki bloka geçirilir. Bu
işlem sırasıyla program sonuna kadar devam eder.
Parça programları standart kağıt şerit üzerindeki yer ve
diziliş şekillerine göre farklı nümerik (sayısal) ve
alfa nümerik (alfa sayısal) değer ve anlamları vardır.
CNC takım tezgahlarının fiziksel tasarım ve
konstrüksiyonların NC tezgahların aynıdır. Ancak NC
takım tezgahlarında yapılmaları pratikte mümkün ve
ekonomik olmayan bir dizi fonksiyonel özellikler bu tür
tezgahlara ilave edilmiştir.
Bu özellikler şunlardır;
Tezgaha yüklenmiş olan parça programları kontrol ünitesi
hafızasında saklanabilir, buradan çağrılarak defalarca
işletilir.
Tezgah kontrol ünitesini besleyen özel bir güç kaynağı
mevcuttur. Tezgahın enerjisi kesilse bile program vb.
veriler muhafaza edilir.
Parça programı üzerinde yapılması düşünülen
değişiklikler istenildiği anda ve kolaylıkla yapılır.
Değiştirilmiş olan program son şekliyle hem işletilir
hem de hafızada saklanır.
Bazı rutin operasyonlar program içerisinde döngüler (Cycles)
şeklinde tanımlanır ve gerekli yerlerde kullanılır.
(Delik delme, delik büyütme, dikdörtgen cep frezeleme,
kademeli ve konik tornalama, radyüs tornalama vb. )
Bir iş parçası üzerinde döngüler dışındaki tekrarlanması
gereken operasyonların programlama ana program (Main
Program) içerisinde birkez yazılır ve Alt Program (Sub
Program) adıyla isimlendirilirler. Ana programın
uygulanması sırasında bu alt programlar gerekli yerlerde
çağrılarak işlem tamamlanır. Buna örnek olarak ADANA
yazısının programını verebiliriz. Burada A harfi için
bir alt program yazılır. Ancak bu program farklı X
mesafesinde sadece koordinat tanımlamaları yapılmak
suretiyle uygulanır. Böylece normal program %40 daha
kısaltılmış olur.
Bir parçanın programı yazıldığında normal olarak belirli
tür ve çaptaki kesicilere işlenir. Programlama esnasında
kesici çapının dikkate alınarak bazı belirli ölçüsel
kaydırmaların yapılması gerekir. Halbuki kesici telafisi
(Cutter Compensation) kolaylığı ile bu kaydırmalar CNC
kontrol ünitesi (CNC Control Unit) tarafından programın
işletimi esnasında yapılır. Kullanılan kesici
kırıldığında ve aynı çapta başka bir kesici bulunamadığı
durumlarda farklı çaptaki kesici ile programa kalınan
yerden devam edebilme kolaylığı sağlar. Kontrol ünitesi
yeni kesicinin çapına göre gerekli ölçüsel kaydırmaları
yapar.
Bilgisayar sayesinde konum değiştirmeler, devir sayısı
ve ilerlemelerde optimum değerlere ulaşır. Bunun sonucu
olarak CNC takım tezgahlarında ideal çalışma koşulları
sağlanmış olur. Alın tornalama işleminde iş parçasının
çapı sürekli olarak değiştiğinden buna bağlı olarak
devir sayısının da değişmesi gerekir (Constant Surface
Speed). Sonuç olarak elde edilen yüzey kalitesi ve
hassasiyet konvansiyel tezgahlara (Conventional Machines)
kıyaslanmayacak derecede iyidir.
CNC kontrol ünitesinde bilgisayar kullanımı sonucu diğer
pek çok bilgisayar ve sistemleriyle iletişim kurabilme
avantajına sahiptir.
Parça imalatınageçilmeden önce görüntü ünitesi (Visual
Display Unit) yardımıyla grafik olarak parça programının
benzetimi mümkündür.
Kesici aletlerin değiştirilmeleri her hangi bir manuel
müdahale olmaksızın yapılır. Bunun için dönerli taretler
(Rotery Turrets) yada paletli kesici magazinleri
kullanılır.
CNC TAKIM TEZGAHLARININ AVANTAJLARI:
Konvansiyonel tezgahlarda kullanılan bazı bağlama kalıp,
mastar vb. elemanlarla kıyaslandığı zaman tezgahın
ayarlama zamanı çok kısadır.
Ayarlama, ölçü, kontrolü, manuel hareket vb. nedenlerle
oluşan zaman kayıpları ortadan kalkmıştır.
İnsan faktörünün imalatta fazla etkili olmamasından
dolayı seri ve hassas imalat mümkündür.
Kalifiye insan ihtiyacına gerek yoktur.
Tezgah operasyonları yüksek bir hassasiyete sahiptir.
Tezgahın çalışma temposu her zaman yüksek ve aynıdır.
Her türlü sarfiyat (elektrik, emek, malzeme vb.)
asgariye indirgenmiştir.
İmalatta operatörden kaynaklanacak her türlü kişisel
hatalar ortadan kalkmıştır.
Kalıp, mastar, şablon vb. pahalı elemanlardan
faydalanılmadığı için sistem daha ucuzdur.
Depolamada daha az yere gerek vardır.
Parça imalatına geçiş daha süratlidir.
Parça üzerinde yapılacak değişiklikler sadece programın
ilgili bölümünde ve tamamı değiştirilmeden seri olarak
yapılır. Bu nedenle CNC takım tezgahlarıyla yapılan
imalat büyük bir esnekliğe sahiptir.
CNC TAKIM TEZGAHLARININ DEZAVANTAJLARI:
Her sistemde olduğu gibi CNC tezgah ve sistemlerinin
avantajları yanında bazı dezavantajları mevcuttur.
Bunlar şunlardır;
Detaylı bir imalat planı gereklidir.
Pahalı bir yatırımı gerektirir.
Tezgahın saat ücreti yüksektir.
Konvensiyonel tezgahlara kıyaslandığında daha titiz
kullanım ve bakım isterler.
Kesme hızları yüksek ve kaliteli kesicilerin
kullanılması gerekir.
Peryodik bakımları uzman ve yetkili kişiler tarafından
düzenli olarak yapılmalıdır.
CNC'NİN ENDÜSTİRİDEKİ KULLANIM ALANLARI:
Günümüzde endüstrinin talaşlı imalat adını verdiğimiz
bölümü CNC' nin en yaygın biçimde kullanıldığı alandır.
Bugünkü CNC'nin doğmasına da bu alanda karşılaşılan
problemlerin sebep olduğu yukarıda açıklanmıştı. Üç
eksenli bir freze tezgahı ilk kez 1952 yılında
çalıştırıldığında bu tezgah o günkü bazı imalat
problemlerinin çözümünü sağladığı için çok mükemmeldi.
Freze tezgahlarına uygulanan bu sistemler daha sonra
torna, taşlama vb. takım tezgahlarına da uygulandı.
Günümüzde imalatın yapıldığı hemen hemen her alanda CNC
kullanılmaktadır.
CNC'nin kullanıldığı başlıca alanlar;
Talaşlı imalat
Fabrikasyon ve kaynakçılık.
Pres ileri
Muayene ve kontrol.
Montaj.
Malzemelerin taşınması.
CNC TAKIM TEZGAHLARI:
A- CNC TORNA TEZGAHLARI:
Nümerik kontrollü torna tezgahlarda genelde X ve Z
ekseni olmak üzere iki temel eksen vardır. Bu tür takım
tezgahlarında pek çok profil tornalama işlemlerinin
yapılabilmesi için doğrusal interpolasyon (Linear
Interpolation) ve eğrisel interpolasyon (Circular
İnterpolation) işlem özelliği yeterlidir. Ayrıca devir
sayısı ve kesici değiştirme, ilerleme hızının
belirlenmesi vb. fonksiyonlara sahiptirler.
İşleme kapasiteleri daha geniş olan CNC torna
tezgahlarında eksen sayıları 3 yada daha fazla olabilir.
Üçüncü eksen tezgah taretinin eksen hareketi olabilir.
Özellikle endüstriyel tip CNC torna tezgahlarında (Industrial
type CNC lathes) tezgahın yapısal direncini artırmak,
daha hassas imalatı gerçekleştirebilmek ve çıkan
talaşları kesme bölgesinden uzaklaştırabilmek için
yapısal ayrıntılarında bazı dizayn değişiklikleri
yapılmıştır.
CNC Freze tezgahları operasyon yeteneklerinin
çeşitliliği bakımından işleme merkezlerinden sonra en
çok işlem kabiliyetine sahip olan tezgahlardır. (Şekil
B-2) Bu tür tezgahlar en az 3 olmak üzere 4-5 ve daha
fazla eksende işlem yapabilme özelliklerine sahiptir. Bu
tezgahların bütün çeşitleri sürekli iz kontrol (Continuous
Paht Control) ile donatılmıştır. Otomatik kesici
değiştirme (Automatic Tool Change) kolaylıkları bir
başka özellikleridir. Kesici telafisi (Tool Compensation)
özellikle eğrisel frezeleme işlemlerinde ve kalıpçılıkta
büyük kolaylık sağlar.
Üç boyutlu (3 Dimension) iş parçalarının ideal profil ve
optimum özellikte işlenmeleri başarıyla
gerçekleştirilir. Kullanılan kesiciler, uçları radyuslu
ve yüksek kesme hızına sahip sert maden ve titanyum
kaplı uçlardır. (Şekil B-3)
C- CNC İŞLEME MERKEZLERİ:
Bu tür CNC tezgahları noktasal hareket (Point to Point)
ve sürekli iz kontrolü (CPC) ile donatılmıştır. Böyle
kompleks ve çok sayıda operasyonlara sahip iş
parçalarının imalatları bir bağlamada gerçekleştirilir.
a- Yatay işleme merkezi
b- Düşey işleme merkezi
CNC İŞLEME MERKEZLERİNİN KAREKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ:
Prizmatik iş parçalarının bir bağlanışta 3 hatta 4
yüzeyi aynı anda işlenebilir.
Alın frezeleme, delme delik büyütme rayba ve kılavuz
çekme, profil işleme, açılı delik delme vb. işlemler
yapılabilir.
Kullanılacak olan kesiciler tezgahın magazin kısmına
yerleştirilir ve program içerisinde gerekli olan
işlemlerde kullanılır. Magazinler 10-30-60-80 yada daha
fazla kesici kapasitesinde sahiptir.
İş parçalarının tezgaha bağlanma ve çözülme işlemlerinde
robot kol ve ekipmanlar kullanılır. Böylece bu alandaki
zaman kayıpları ortadan kaldırılır.
D- CNC MATKAP TEZGAHLARI:
CNC matkap tezgahları işlem fonksiyonları bakımından
konvansiyonel türlerinden çok farklı değildir. Başlı
başına CNC matkap tezgahı olarak değil küçük kapasiteli
düşey işleme merkezi olarak tasarlanırlar. Tezgah
tablasının hareketleri X ve Y eksenleri, kesicinin
hareketi ise Z ekseni doğrultusundadır.
Bu tür tezgahlarda pek çok olasılıklar söz konusudur.
(Tabla sabit kesicinin bağlandığı başlık koordinat
eksenlerinde hareket edebilir. Birden fazla tezgah mili
ve tablası bulunabilir.) Özellikle basit frezeleme,
delme ve delik büyütme işlemlerinde çok
kullanışlıdırlar.
DELME OPERASYONLARINDA İŞLEM BASAMAKLARI:
Kesici alet delinecek hedef noktanın X ve Y
koordinatlarına gönderilir. Hedef noktaya ulaşıldığında
kesici iş parçası yüzeyine emniyetli bir mesafeye (Clearance
Height) kadar süratle yaklaşır. İş parçasının delinme
işlemine başlanır. Eğer delik derinse kesici bir miktar
geri çıkarılarak talaşlar boşaltılır ve tekrar delme
işlemine devam edilir. Delme işlemi bitiminde kesici
süratle parça dışına çıkarılır. Kesici bir sonraki delik
için belirlenen koordinatlara gönderilir. CNC matkap
tezgahlarında ayna görüntü (Mirror Image) ve tekrar (Repeat)
döngüleri çok yaygın olarak kullanılır. Ayna görüntü
için gerekli olan X ve Y koordinat değerleri girilir.
Tekrar döngüsünde, tekrar sayısı ve işlemin
uygulanılacağı X ve Y koordinat tanımlamaları yapılır.
Böylece program bir hayli kısaltılmış olur. Farklı
kesici boyutları ile ilgili değerlerin tezgah kontrol
ünitesinin ilgili birimine kesici uzunluk telafisi (Tool
Length Compensation) olarak girişleri yapılır. Otomotik
kesici değiştirme (ATC) kolaylığı ile fazla sayıda
kesici kullanımında imalata büyük bir hız kazandırılır.
E- CNC TAŞLAMA TEZGAHLARI
Silindirik ve düzlem taşlama işlemlerinde yüksek
hassasiyet ve yüzey kalitesi elde edilmesi gerekir. Bu
nedenle özellikle teknolojik bakımdan Nümerik Kontrolün
temel felsefesine çok uygundur. Ne yazıktır ki bu alanda
NC kullanımı son yıllarda olmuştur. Taşlama ile ilgili
bazı özel problemlerini başarı ile çözümleyen imalatçı
firmalar Nümerik Kontrolü imalatları ile bütünleştirerek
kendi NC sistemlerini geliştirmişlerdir.
Torna ve freze tezgahlarında kullanılan standart kontrol
tasarımları taşlama tezgahlarında kullanışlı değildir.
Bu nedenle taşlama tezgahlarının kontrol sistemlerinde
diğer tür tezgahlardan farklı çözümlere ihtiyaç vardır.
Bunlar ;Bazan 0. 1 mikrona varan yüksek hassasiyet. Çok
geniş bir ilerleme hızı alanı. İlerleme hızları 0. 02
mm/dak. İle 60 m/dak. arasında değişir. Taşlama
işlemleri ile ilgili özel taşlama döngüleri (Canned
Grinding Cycles) . Kademeli ilerleme artışı, bekleme,
salınım, rutin, taş bileme vb. bu döngülere örnektir.
Otomotik kesici telafisinin zımpara taşının
bilenmesinden sonra yapılması. Doğrusal (Linear) ve
eğrisel (Circular) interpolasyon hız kesilmeden
yapılmalı. Herhangi kontur sapmalarında zımpara taşının
bilenmesi. Programa sonradan yapılacak veri girişleri ve
düzeltme işlemlerinin kolaylıkla yapılabilmesi. Taşlama
tezgahlarında kullanılan kesici miktarı fazla olmadığı
için telafi işlemi daha basittir.
F- CNC PRES VE ZIMBALI DELİCİLER:
CNC Pres ve zımbalı delicilerle konum değiştirmeler iki
eksenli sürekli iz kontrolü şeklinde ve yüksek
değerlerde yapılır. Programlanabilen kurs ilerlemesi sac
malzemelerin kalınlıklarına göre değiştirilebilir.
Genelde bu tezgahlarda imal edilen parçalar benzerdir.
Bu nedenle program hafızaları geniş ölçüde kombine ve
tekrarlanabilir programlama yeteneklerine sahiptir.
Zımbalı delicilerde zımba şekilleri basitten kompleks
profillere kadar değişik işlem yapabilecek özelliklere
sahiptir. Bunun için yaygın olarak kullanılan zımbalar
standartlaştırılmış ve hazır olarak bulunabilir. Yine bu
tür tezgahların zımba uçlarının otomatik olarak
değiştirilme özellikleri de vardır. Zımba taretlerinin
en yaygın olarak kullanılan 36 istasyonlu olanlardır.
Bilgisayar yardımı ile imal edilecek parçalar ve sac
plakalar üzerine yerleştirilir. Böylece en az fire
verebilecek şekilde optimum parça yerleşimi sağlanır.
Parçaların taşınmaları ve tezgaha sürülme işlemi, mamül
ve artık parçaların uzaklaştırılmaları programlı
taşıyıcılar yardımıyla yapılır.
G- CNC NOKTA KAYNAK MAKİNALARI:
Nümerik Kontrollü Nokta Kaynak Makinaları (Numerical
Controlled Spot-Welding Machines) son yıllarda özellikle
otomotiv endüstrisi alanında uygulamaya konulmuştur.
Parçaların transfer hatları üzerinde kaynaklanması
manuel kaynaklamaya göre büyük bir başarıyla
gerçekleştirilir. Karmaşık geometriye sahip parçaları
seri ve istenilen tamlıklarda kaynaklanır.
Program ilk parçanın yapımıyla düzenlenir ve
tekrarlanır. Bu işlem 'Playback' tekniği olarak
isimlendirilir. Yani kaynak yapılacak parçanın her bir
kısmı manuel olarak ayarlanır ve klavye aracılığı ile
hafızaya girişi yapılır. Böylece yardımcı koordinat
hesaplamaları da ortadan kalkmış olur. CNC nokta kaynak
makinalarının pek çoğu CNC kaynak hattıyla
şebekelendirilir. İşlem esnasında hafızadan gerekli olan
kaynak programı çağrılır ve kaynak işlemi yapılır.
Bu makinelerdeki CNC temelde operasyon kontrolünden çok
makine kontrolüdür. Oksiasetilen, plazma yada lazer
kesicilerde işlemi yapan başlık tezgah milidir. Eğer bu
başlıklar yerine bir kaynak torku takılırsa CNC kaynak
makinesi elde edilir. Kaynak işlemlerinde robot
kullanımı en başarılı ve yaygın olan uygulamadır.
DİĞER TÜR CNC TAKIM TEZGAHLARI:
Yüksek verim ve hassasiyetinden dolayı CNC günümüzde her
türlü imalat sisteminde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Otomatik kesici değiştirme özellikleriyle de otomasyonda
büyük ölçüde kolaylık ve zaman tasarrufu sağlar.
Günümüzde CNC 'nin kullanıldığı tezgah çeşitleri
yalnızca yukarıda bahsedilenler değildir. Ancak bunlar
en yaygın olarak kullanılanlardır. Bunların dışında CNC
'nin kullanıldığı tezgah türleri:
Üç boyutlu ölçme ve kontrol tezgahları
Alet bileme tezgahları
Testere tezgahları
Montaj sistemleri
Erozyon tezgahları
Kaplama tezgahları
Malzeme taşıma sistemleri
Lazer kesme tezgahları
Boru bükme makinaları
Sıvama tezgahları
Alevle kesme makinaları
CNC TAKIM TEZGAHLARINDA BAKIM:
Belirli peryodik aralıklarla tezgah ve ekipmanlarının
gözden geçirilmesi işlemine BAKIM denir. CNC takım
tezgahlarında kullanılan elektronik devre elemanları
konvansiyonel tezgahlarda kullanılanlarla kıyaslandığı
zaman fazla sayıda oldukları görülür. Elektronik
elemanlar için titiz kullanım ve sağlıklı çalışma
ortamları gerekir.
Tezgah ve sistemlerinin bu kadar gelişmelerine paralel
olarak bakım ve onarımları ile ilgili bazı kolaylıklar
da geliştirilmiştir. Tezgahta meydana gelebilecek
herhangi bir arıza (Motorun aşırı yüklenmesi, yağlamanın
yetersizliği, filtrelerin pis oluşu, aşırı ısınmalar
vb.) anında tezgah kontrol panelinde sinyal yada mesaj
şeklinde operatöre bildirilir.
Her konuda olduğu gibi bakım konusunda da insiyatif
operatöre bırakılmıştır. En kısa zamanda bakımın
yapılması ve olumsuzlukların giderilmesi gerekir. Aksi
halde böyle bir tezgahta her hangi bir programı
çalıştırarak parça imalatı mümkün değildir.
CNC TAKIM TEZGAHLARINDA TEMİZLİK VE BAKIMIN ÖNEMİ:
Daha öncede belirtildiği gibi CNC sistemleri pahalı
sistemler olduğu için meydana gelebilecek arızalar
anında tespit edilip giderilmelidir. Aksi halde arızalar
büyük boyutlara ulaştığında giderilmeleri hem masraflı
olacak hem de tezgahın imalat dışı kalması sonucu
üretimde önemli aksamalar meydana gelecektir.
Arızaların kısa sürede tespitinde hata teşhisi (Fault
Diagnosis) yöntemi uygulanır. Bu teşhiste tezgah kontrol
ünitesinin yönelteceği sorulara cevaplar verilir.
Operatörün vereceği cevaplara göre arıza kontrol ünitesi
tarafından belirlenir.
Genelde CNC tezgahlarında oluşan arızalar toz, aşırı
yağ, rutubet ve ısı gibi basit nedenlerden kaynaklanır.
Ayrıca titreşim gibi benzer nedenlerle devre
elemanlarının bağlantı yerlerinde gevşemeler olabilir.
Bu bağlantıların kontrol edilerek uygun konumda
takılmaları çoğu kez yeterlidir.
Konum ölçme sistemlerinin hassas yüzeyleri yağlanmış
yada tozlanmış olabilir. Genellikle bu kısımların
temizlenmeleri arızaların giderilmesi için yeterlidir.
Bu nedenle mekanik çarpma, kırma, yakma vb. zarar
vermeler dışındaki arızalar çok basit olan toz alma ve
temizleme işlemleri ile giderilir.
Yukarıda açıklanan nedenlerden dolayı CNC tezgahlarının
bulundukları ortamların temizliği son derece önemlidir.
Tezgahın eksen hareket bölgeleri temiz ve yeterince
yağlı bulunmalıdır. Gerektiğinde açılıp temizlikleri
yapılmalı aksi halde en basit nedenlerle tezgahın uzun
süre hizmet dışı kalması kaçınılmazdır. Günümüzde bakım
iki seviyede yapılır;
A-Planlı bakım,
B-Koruyucu bakım
Her iki seviyedeki bakım bu alanda uzman olan teknik
elemanlar tarafından yapılmalıdır. Bu kişiler;
Özellikle elektronik alanında yeterli teknik ve pratik
bilgiye,
Belli bir mesleki tecrübeye,
Dijital elektronik bilgisine,
Ölçme ve test cihazlarını kullanma becerisine,
Mini ve mikro bilgisayarlarla ilgili yeterli teknik
bilgilere,
sahip olmalıdır.
CNC tezgahlarında bakım şematik olarak aşağıdaki
gibidir;
HAFTALIK BAKIM:
Bu tür periyodik bakımda kısa test programları
çalıştırılır. Tezgah miline verilecek devir sayısı ve
ilerleme hızları minimum ve maksimum değerler değerler
arasında girilerek denenir. Bu testlerde elde edilen
bulgular not edilir, nedenleri araştırılıp giderilmeye
çalışılır. Tezgah ve çevre ekipmanları üzerinde bulunan
bütün fanların yeterli hava sirkülasyonunu sağlayıp
sağlamadıkları araştırılır. Delikli kağıt şerit sürücü
ve tekerlekleri kontrol edilir. Okuyucu kafa, kanal ve
tırnakları düzenler.
AYLIK BAKIM:
Aylık periyodik bakımda bir iş parçası programı talaş
kaldırmadan çalıştırılarak test edilir ve eksen
hareketleri izlenir. Manuel olarak yağlanması gerekli
olan yerler yağlanır. Bütün devre bağlantılarının uygun
şekilde takılı olup olmadıkları kontrol edilir. Ölçme
sistemlerinin muhafazalar çıkarılır, varsa pislik ve
yağlar temizlenir.
ALTI AYLIK BAKIM:
Birbirleriyle karşılıklı bağımlılığı olan hız, voltaj ve
bunları izleyen hatalar ölçülür. Elde edilen veriler ilk
montajda ölçülen değerlerle kıyaslanır. Hava ve yağ
filtreleri vb. elemanların kontrolü yapılır, temizlenir
ve gerekirse yenisi ile değiştirilir.
YILLIK BAKIM:
CNC sistemlerindeki her bir devre ve devre elemanının
mükemmel olup olmadığına bakılır. Kontak noktalarının
temizliği gözden geçirilir. Kapılar ve sızdırmazlık
elemanları, bağlantı vidalarının sıkılı olup olmadıkları
kontrol edilir. Tezgah konsolu vakumlu temizleyici veya
yumuşak fırçalarla temizlenir. Delikli kağıt şerit
okuyucusunun çalışma durumu, tezgahın hassasiyet
değerleri kontrol edilir. Güç kaynağı (Power Supply)
voltaj çıkışının uygun olup olmadığına bakılır. Bir
parça programı test edilerek tüm fonksiyonların
doğrulukları araştırılır.
CNC TAKIM TEZGAHLARINDA KORUYUCU BAKIM:
CNC tezgahlarındaki koruyucu bakım konusunda da en a
diğer tür bakımlarda olduğu kadar azami dikkat
gösterilmelidir. Çünkü yapılacak olan basit ihmal ve
hatalar tezgahın sağlıklı çalışan elemanlarının hizmet
dışı kalmalarına sebep olur.
Koruyucu bakım konusunda aşağıdaki hususlara titizlikle
uyulması gerekir;
Sağlıklı çalışan parçalar kurcalanıp ayarları
değiştirilmemelidir.
Verilen her türlü sinyal yada mesajlara kesinlikle
uyulur. Bunlar paslanma, bağlantılarda gevşeme, kirlenen
kontaklarla ilgili olabilir.
Gerekli kısımlar dikkatle yağlanır. Asla fazla yağ
kullanılmaz. Fazla yağ yağsızlıktan daha zararlıdır.
Teşhis ve testler talimatlara uygun olmalı.
Bozuk parçaların tamiri yerine yenisi ile
değiştirilmeleri tercih edilmeli.
Koruyucu bakımın üç ana fonksiyonu vardır;
1-Temizleme
2-Yağlama
3-Kontrol
CNC TAKIM TEZGAHLARINDAKİ BAŞLICA ARIZA BÖLGELERİ:
CNC takım tezgahlarında en sık karşılaşılan arızalar ve
bulundukları bölgeler şunlardır.
Takım tezgahı eksen sürücüleri
Hidrolik ve pnömatik elemanlar
Kontrol devreleri
Ölçme ve transfer sistemleri
Dijital veri işleyiciler
Logic bağlantılar
Giriş / Çıkış (Input / Output) üniteleri
CNC TAKIM TEZGAHLARI İÇİN İDEAL ÇALIŞMA ORTAMI VE
KOŞULLARI:
CNC tezgahlarının sağlıklı çalışabilmeleri için yüksek
derecede temizliğe sahip çevre koşullarına ihtiyaç
vardır. Tezgah imalatçısı firmalar tarafından önerilen
ideal çalışma ortamı koşulları;
Tezgah kontrol üniteleri ısı, ışık, rutubet, vibrasyon
ve voltaj değişmelerinden etkilendiği için bu hususlara
dikkat edilmeli.
Çalışma ortamı sıcaklığı ve rutubet oranı tezgah
imalatçısı firmanın tavsiye ettiği değerler arasında
olmalı.
Vibrasyon 0. 5 gram altında olmalı.
Kabul edilebilir voltaj değişmeleri + %10, - %10 olmalı
Voltaj düşmeleri maksimum 2, 5 dalga (20 MS) olmalı.
Eğer tezgahın çalışma ortam koşulları bu standart
değerlere uymuyorsa imalatçı firma bakımla ilgili
yükümlülükleri yerine getirmeyebilir.
YAĞLAMA SİSTEMLERİNİN BAKIMI:
CNC tezgahlarında bakım yapılması gereken sistemlerden
bir diğeri yağlama sistemin sağlıklı çalışmasına
bağlısıdır.
En sık yapılan bakım işlemi periyodik süreleri
dolduğunda yağların değiştirilmesi, eksilen yağların
tamamlanması ve filtrelerin temizlenmesi yada
değiştirilmesidir. Tezgahın kapalı iç sistemleri ile
ilgili elemanların yağlama işlemleri otomatik olarak
yapılır. Bazı küçük boyutlu eğitim amaçlı CNC
tezgahlarında kayıt-kızak sistemlerinin yağlanmaları
manuel olarak yapılır.
Yağlamada dikkat edilecek bir nokta da aşırı yağlamadan
kaçınmaktır. CNC tezgahlarında aşırı yağlama yağ israfı
ile birlikte özellikle hassas elektronik devre
elemanlarının dış yüzeylerini kaplar, sağlıklı
çalışmalarını engeller. Bu nedenle eksilen yağların
tamamlanmasında kesinlikle seviye çizgileri aşılmamalı.
BİLYALI MİL VE KAYIT-KIZAK KISIMLARININ KORUNMASI:
CNC takım tezgahlarında kullanılan hareket iletme
elemanlarından olan bilyalı miller (Ball Screws) ile
kayıt-kızak sistemleri kapalı muhafazalar içine
alınmıştır. Bu muhafazalar vinylex yada spiral
koruyuculardır. Bunlar tablanın hareketlerine göre
açılıp kapanabilir özelliklere sahiptir.
HİDROLİK VE PNÖMATİK EKİPMANLARIN BAKIMI:
Yukarıda belirtilen elemanlarda olduğu gibi hidrolik ve
pnömatik ekipmanlarında bakımlarının periyodik
aralıklarla yapılması gerekir. Genellikle bu elemanlar
basınçlı kuvvet uyguladıkları için sürekli çalışma
basınçlarının ideal değerlerde olup olmadığı kontrol
edilmeli, varsa arızalar giderilmelidir. Aksi halde
tezgah, operatör ve çevrede çalışanlar için büyük
tehlike oluştururlar. Pnömatik tezgah aynasının iş
parçasını yeterince sıkmadığını, kesicilerin emniyetli
takılmadıklarını ve sonuçta olabilecek kazaları tahmin
ediniz.
CNC TEZGAHLARI İÇİN TAKIM SEÇİM:
CNC tezgahlarının en önemli özelliklerinden birisi çok
yüksek talaş kaldırma debilerine sahip olmalarıdır. Bu
tezgahlarda, bu işlemleri yapabilecek takımların olması
oldukça inanılmaz görülmektedir. Buna bir sanayiden daha
az olan ayarlama süresini ve yaklaşık beş saniye süren
otomatik takım değiştirme işini de eklersek, üretim
mühendislerinin neden nümerik kontrollü işlemede en can
alıcı konunun takımlar olduğunu düşünmelerini daha iyi
anlarız.
TAKIM MALZEMELER:
Küçük çaplı delik delme, kılavuz çekme, raybalama, punta
deliği ve kama kanalı açma gibi işlemlerde yüksek-hız
çeliği (HSS) takımlar kullanılmasına rağmen, CNC ile
işlemede, genellikle sinter karbür (Karbit) takımlar
kullanılmaktadır.
Bu tezgahlarda kullanılacak takımlarda aranan fiziksel
özelliklerin başında, 600°C'ye kadar çıkabilen metal
kesme sıcaklığındaki malzemenin sertliği ve tokluğu
gelmektedir. Yüksek- hız çelikleri, sinter karbür'den
daha tok olmasına karşın onun kadar sert değildir. Bu
nedenle, bunlar yüksek hızlardaki talaş kaldırma
tekniklerinin şartlarını yerine getirebilecek yeni
karbür türlerinin geliştirilmesi için yoğun araştırmalar
yapılmaktadır. Yapılan bu araştırmaların ne kadar
başarılı olduğunu anlayabilmek için, CNC tezgahlarını
çalışırken izlemek yeterlidir.
TAKIM KONTROLÜ:
Pahalı olan CNC tezgahlarının verimli kullanımı, oldukça
metodik takım kullanımı yaklaşımını gerektirir.
Tezgahtaki orijinal veya yedek takımın parça
programındaki takıma karşılık gelmesi gereklidir. Bu
nedenle programlamada çalışan kişiler arasında yakın bir
işbirliği sağlanmalıdır.
Etkili bir takım kontrolü, aşağıdaki fonksiyonları
sağlamalıdır;
Aşınmış, hasarlı uçların değiştirilmesi, uygun olduğunda
bileme yapılmasını içeren iyileştirme,
Boyutlandırma, ön-ayarlamayı içeren hazırlık,
Kullanıma kadar stoklama,
Taşıma,
Tezgahta koruma.
Bu kavram şematik olarak aşağıda verilmiştir;
Takımların bileme yöntemleriyle iyileştirilmesi oldukça
fazla dikkat ister. Uzun süreli yüksek hızlarda talaş
kaldırma işleminin verimi, tam bir takım geometrisini
gerektirir. Takım kontrol sistemi;
takım deposu taşımatezgahta/ depolama takım tezgahı
taşıma takım odası taşıma
temin etme ön ayar tanımlama bakım
Takımlar kullanılmadıklarında, ağır-iş çelik raflarında
tanım kartlarıyla birlikte depolanmalıdır. Depolanan
takımlar özel iş veya genel amaçlı olabilir. Hangisi
olursa olsun, bu takımlar boyutsal özellikleri,
uygulamaları vs. içeren bilgileri ile belirlenmelidir.
Aynı zamanda hem parça programcısına hem de operatöre
referans sağlayacak şekilde, mevcut takımların
listesinin çıkarılması oldukça faydalıdır. Takım listesi
genellikle takım kütüphanesi olarak adlandırılır.
CNC'DE İŞ YÜKLENMESİ VE İŞ BAĞLAMA:
Herhangi bir iş bağlama düzeneği aşağıdaki şartları
yerine getirmelidir.
İşi sıkı olarak bağlamalı,
Pozitif yerleştirme sağlamalı,
Hızlı olmalı ve kolay kullanılmalı,
Geleneksel tezgahlarda denenmiş, kullanılmış bir çok iş
bağlama düzeneği vardır;mengene, ayna, pens bunların en
bilinen örnekleridir ve bunlar nümerik kontrollü
tezgahlarda da kullanılmaktadır. Bu iş bağlama
düzenekleri, mekanik, hidrolik veya pnömatik olarak
çalışabilir. Mekanik olarak çalışanlar, iş paçasının
yüklenmesi ve sıkılmasında el becerileri gerektirir. Bu
nedenle, hidrolik ve pnömatik sıkma özellikle de
ikincisi tercih edilir. Hidrolik ve pnömatik sıkma,
tezgah kontrol ünitesi tarafından elektronik olarak
kolaylıkla kontrol edilir ve hızlı bir çalışma ve düzgün
sıkma basıncı sağlar. Bu çeşit geleneksel iş bağlama
düzenekleri;dikdörtgen, köşeli, hegzagonal gibi üniform
şekilli stok malzemesi veya iş parçasının işlenmesinde
daha uygundur. Düzensiz şekiller, bazen pnömatik veya
hidrolik sıkılama düzenlemeleriyle birlikte özet
tasarlanmış kolaylıklar ile geleneksel işlemeye
uyarlanabilir. Genel bir uygulama olarak, iş parçası
işleme sırasında hareket etmeyecek şekilde pozitif
olarak yerleştirilmelidir. Her iki durumda, iş parçası
sabit çenelere karşı yerleştirilmiştir. Herhangi bir
işleme sürecinde iş parçasının hareket olanağı,
emniyetle ilgili nedenlerle istenmez. Nümerik kontrollü
işleme sürecinde de az olsa iş parçasının hareket etmesi
problemi olabilir. Bunun anlamı, iş parçası boyutu
işleme sırasında sürekli izlenmediğinden, iş parçasının
boyutsal hassasiyetinin kaybolmasıdır.
Alıntıdır.
|
